مهمترین نکاتی که هرکسی برای تهیه و نگهداری آکواریوم باید بداند

آکواریوم که دارای طرفداران زیادی است، برای تهیه و نگهداری از آن باید مواردی را در نظر داشت. در این بخش به نکات مهمی که میتواند نگهداری آکواریوم را تضمین کند میپردازیم. این نکات شامل تمیز کرن مواد بستر، تغذیه غیر صحیح، فلزات داخل آکواریوم، نحوه قراردادن ماهی تازه در آکواریوم و حیوانات تمیزکننده یا رفتگران آکواریوم است.

تمیز کردن مواد بستر

اخیرا داروهایی در بازار عرضه گردیده که می توانند نقش ارزنده ای در تمیز کردن سنگریزه ها و شن و ماسه بستر داشته باشند. یکی از این مواد که توسط اینجانب مورد بهره برداری قرار گرفته و نتیجه بسیار خوبی داده است دارویی به نام microbe-lift GSC می باشد که می تواند برای تمیزکردن بستر آکواریومهای آب شیرین و آب شور مورد استفاده قرار گیرد.

شن و ماسه و سنگریزه های بستر آکواریوم هم در صورت تغذیه بد، تابش نور زیادی، غذا دادن نامناسب و بیش از حد، فیلتر نامناسب و نبودن ماهیهای تمیزکننده بستر ممکن است در اثر رشدونمو جلبکها و باکتری های قهوه ای یا تیره شوند.

در چنین مواردی لازم است که هر یکی دو ماه یکبار، بستر و مواد بستر آکواریوم تمیز شوند. این کار عمدتا سخت ترین کار در تمیز کردن آکواریوم است.

تغذیه غیرصحیح

مواد غذایی زائد داخل آکواریوم می توانند باعث رشدونمو عوامل ناخواسته و در نتیجه آلوده شدن آب گردند. این مواد نه تنها رشدونمو میکروبها و فیتوپلانکتونها را تسریع می کنند که باعث رشدونمو قارچ ها و سایر عوامل آلودگی زا هم میگردند.

در تغذیه ماهیها بایستی دقت کافی به عمل آید تا پس از چند دقیقه هیچگونه غذای زائدی در کف آکواریوم باقی نماند. اگر به ماهیها کمی کمتر از نیازشان غذا داده شود بهتر از این است که آنقدر به آنها غذا داده شود که نتوانند همه آن را بخورند.
تغذیه صحیح اثر بسیار مطلوبی در سلامت ماهیها و مقاومت آنها در برابر انواع بیماریها و انگلها دارد. هرچه شرایط داخلی آکواریوم بهتر باشد ماهی ها سالمتر بوده و در برابر بیماری ها مقاوم خواهند بود.

فلزات در داخل آکواریوم

اکثر فلزات در داخل آب اثر سمی داشته و ممکن است باعث بیمار شدن و تلفات ماهیهای آکواریومی گردند. بنابراین تاحد امکان بایستی از قراردادن فلزات لخت و بدون روکش در داخل آکواریوم خودداری نمود. شاید اثر سمی مس در آکواریوم از سایر فلزات بیشتر باشد.

آلومینیوم کم کم تجزیه می شود ولی اثر سمی آن به مراتب کمتر از مس است. سرب و قلغ و نیز اثر سمی کمتری از مس دارند. آهن معمولی و آهن گالوانیزه اثرات سمی در آب آکواریوم دارند.

فلزات با آمیخته شدن با آب باعث ایجاد مسمومیت مزمن و گاهی حاد در ماهیها شده و اکثرا رشدونمو و تولیدمثل آنها را مختل کرده و گاهی نیز ممکن است باعث مرگ ومیر آنها گردند. بنابراین هر نوع فلزی که در داخل آکواریوم قرار میگرد بایستی دارای یک پوشش خوب و کامل از کروم بوده و یا دارای روکش پلاستیکی باشد بطوری که آب به هیچ وجه با آن تماس پیدا نکند.

سیمانها و چسبهای مخصوصی برای پوشیدن روی فلزات داخل آکواریوم به بازار عرضه می گردند.
اثر سمی دو نوع فلز در آکواریوم بخصوص اگر با یکدیگر در اتصال باشند بسیار زیاد است. حتما بایستی از قراردادن آنها در آکواریوم خودداری شود. سرپوش آکواریوم اگر از فلز زنگ نزن باشد بسیار خطرناک است.

زیرا همیشه آب آکواریوم پس از تبخیر روی آن نشسته و مجددا بصورت قطرات آب به داخل آکواریوم ریخته می شود. بنابراین در تهیه و یا ساختن سرپوش بایستی دقت کافی به عمل آید.

نحوه قراردادن ماهی تازه در آکواریوم

اگر تمام شرایط داخلی آکواریوم مناسب بوده و تغذیه به روش صحیح انجام گیرد معمولا ماهی ها هرگز بیمار نشده و ممکن است ماهها و یا سالها به سلامت زندگی نمایند. در چنین شرایطی اکثرا تنها عامل مولد آلودگی یا بیماری، ماهیهای جدیدی است که از فروشگاهها خریداری شده و یا از محل دیگری به آکواریوم منتقل میگردند.

ماهیهای جدید ممکن است بیمار بوده و یا ناقل برخی از عوامل آلودگی زا باشند. به منظور جلوگیری از انتقال بیماری به داخل آکواریوم حتما بایستی ماهیهای جدید حداقل به مدت یک هفته در قرنطینه نگهداری گردند. برای این کار میتوان از یک آکواریوم خالی که فاقد هرگونه سنگ و ماسه یا گیاه باشد استفاده نمود.

در آکواریوم قرنطینه درجه حرارت بایستی مناسب بوده و آب آن به خوبی فیلتر شود. اگر هیچ یک از علائم بیماری در عرض یک هفته در ماهی جدید ظاهر نشد میتوان آن را به آکواریوم موردنظر انتقال داد. در غیر اینصورت بایستی نسبت به مداوا و در صورت لزوم تعویض و یا معدوم ساختن آن اقدام نمود.

حیوانات تمیزکننده یا رفتگران آکواریوم

اگرچه این عنوان ممکن است کمی نامانوس به نظر برسد ولی حیواناتی از جمله برخی از ماهیها وجود دارند که به بهترین وجهی می توانند نظافت آکواریومن را بر عهده گرفته و علاوه بر خوردن و از بین بردن مواد غذایی زائد کف آکواریوم شیشه و گیاهان داخل آن را نیز کاملا و بطور مداوم تمیز نمایند.

از مهمترین انواع این حیوانات میتوان حلزونها، صدفهای آب شیرین، میگوی آب شیرین، نوزاد قورباغه و انواع ماهی لوچ، گربه ماهی زره دار و انواع گربه ماهی کریدوراس را نامن برد. بیشتر این جانوران حتی ذرات ریز غذایی را که از تغذیه ماهیها به وجود می آیند مصرف نموده و از آلوده و کدر شدن آب آکواریوم جلوگیری می نمایند.

حلزونها علاوه بر خوردن مازاد غذای داخل آکوآریوم با خوردن خزه و آلگهای روی شیشه و گیاهان، آنها را به بهترین وجهی بطور دائم تمیز می نمایند. البته بایستی در نظر داشت که حلزونها ممکن است تخم ماهی ها را بخورند و خود نیز طعمه برخی از ماهیها قرار گیرند. عیب نوزاد قورباغه و برخی از انواع ماهیهای لوچ در این است که اکثرا رسوبات کف آکواریوم را بهم می زنند.

صدف آب شیرین از طریق سیفون کردن آب، قسمت عمده ای از فیتوپلانکتونهای آن را فیلتر کرده و از سبز شدن آب جلوگیری می کند ولی عیب اصلی آن این است که تشخیص مرده و زنده آن مشکل است. بنابراین گاهی ممکن است یک صدف مرده باعث آلوده کردن آب گردد.

این صدفها همچنین در مقابل درجات حرارت بالای آکواریوم مقاومت کمی دارند. اکثر آکواریوم دارها امروزه از انواع گربه ماهی کریدوراس برای این منظور استفاده می نمایند.
در حال حاضر عده زیادی نیز از انواع حلزونها برای تمیز کردن آکواریومها استفاده می نمایند.

گونه های مختلف حلزون آب شیرین که برخی از آنها خود از زیبایی خاصی برخوردار هستند مورد استفاده قرار می گیرند. از انواع معروف حلزونها که بیشتر مورد توجه بوده و برای این منظور به اکثر نقاط دنیا برده شده اند میتوان گونه های زیر را نام برد.

حلزون قرمز رامشورن ( Ramshorn )

رنگ این حلزون قرمز است و نمونه هایی که دارای رنگ قرمز روشن و صدف سالم بدون شکستگی یا پریدگی هستند مرغوب ترین آنها به حساب می آیند. تکثیر و پرورش آنها آسان و عملی بوده و برای بدست آوردن نمونه های بهتر، بایستی غذای مناسب و فضای کافی در اختیار آنها قرار گیرد.

آب در این حالت بایستی کمی قلیایی باشد. حلزونها بسیار پرخور هستند لذا در تکثیر و پرورش آنها بایستی غذای زیاد در اختیارشان قرار گیرد. بهترین و مناسب ترین غذا برای آنها مخلوطی از اسفناج و کاهو و چاودار پخته با کمی آرد میگو است.

از طرف دیگر اگر غذای زیاد در داخل آکواریوم محتوی حلزونها قرار گیرد آب عملا کثیف شده و ذرات غذایی شناور در آن باعث خراشیده شدن صدف حلزون ها قرار گیرد، آب عملا کثیف شده و ذرات غذایی شناور در آن باعث خراشیده شدن صدف حلزونها می گردد. بنابراین در پرورش آنها بایستی کف آکواریوم تمیز نگهداشته شود. برای تمیز کردن آکواریوم میتوان از دافنی ها استفاده نمود.
حلزون قرمز دارای تخمهای مسطح و کهربایی رنگی است که در اوائل بهار بصورت توده روی شاخ و برگ گیاهان و گاهی بر روی شیشه آکواریوم ریخته می شوند. بسته به درجه حرارت آب تخم آنها پس از 10 تا 40 روز تبدیل به نوزاد می گردد. در شرایط خوب، حلزونها پس از 6 ماه قابل عرضه به بازار خواهند بود. همه انواع ماهیها علاقه زیادی به خوردن نوزاد حلزونها دارند. بنابراین در محافظت آنها بایستی دقت به عمل آید.
اگر نمونه های تیره رنگ آن با افراد قرمز رنگ آمیزش نمایند. افراد حاصله از آنها در نسلهای متوالی از بین خواهند رفت. بنابراین هنگام تکثیر آنها بایستی دقت شود که افراد قرمز رنگ فقط با یکدیگر آمیزش داشته باشند تا نسلهای سالم از آنها به وجود آید. بهترین محل برای تکثیر آنها استخرهای باز است که دارای انواع لاله آبی باشند. در این شرایط حلزون ها تخم خود را زیر برگ لاله های آبی می ریزند.

حلزون قرمز رامشورن

حلزون استخری ( Physa )

از این جنس گونه های مختلفی مورد استفاده آکواریوم دارها قرار می گیرد. حسن این حلزونها در این است که نوزاد آنها دارای بدنی نسبتا سخت بوده و فقط برخی از ماهیهای بزرگ که دارای آرواره های محکم هستند میتوانند آنها را بخورند. تولیدمثل آنها بسیار ساده است.

حلزون استخری

حلزون راه راه یا راموشورن کلمبیایی با نام علمی ( Marisa rotula )

قطر این حلزون گاهی تا 3.5 سانتیمتر میرسد و بهترین نوع حلزون آمریکای جنوبی به حساب می آید. رنگ صدف آن بسیار زیباست. این حلزون نسبتا فعال بوده و گیاهان داخل آکواریوم را از بین نمی برد. بر روی صدف آن نوارهای هاعاجی و قهوه ای رنگ بصورت یک در میان قرار دارد. عضله آن پس از خروج از صدف، آبی متمایل به سفید است.

تخمریزی آن منحصرا در آب گرم و در لبه های آن انجام می گیرد. از انواع دیگر حلزونها میتوان حلزون قرمز استرالیایی، حلزون مارپیچ و حلزون صدف کاغذی را نام برد.

کنترل ماهیانه یا چک آپ ماهی ها

• حتی اگر شرایط آکواریوم بسیار خوب و ماهیها سالم و سرحال باشند، بهتر است هرماه یکبار ماهیها از نظر وضع کلی داخلی آکوآریوم بررسی و به اصطلاح چک آپ شوند. کنترل شرایط زیست و جلوگیری از بیمار شدن ماهیها به مراتب آسانتر از مداوای ماهیهای بیمار است.
• بنابراین بررسی ماهانه اوضاع و شرایط زیست آنها ارزش بسیاری از این نظر دارد. همواره شرایط داخل آکواریوم کاملا خوب نیست و گاهی اتفاق می افتد که حتی در حرارت مناسب و ب تغذیه صحیح هم ماهیها کم تحرک و یا بیمار گردند.
• در صورتی که علت یا علل بروز این ناراحتی به موقع بررسی گردد، بدون شک میتوان یا از بین بردن یا تعدیل آن علت، ناراحتی ماهیها را نیز از بین برد. برای چک آپ ماهیها در مواقع بروز ناراحتی و غیره، عوامل زیر بایستی مورد توجه قرار گیرند:
• آیا در داخل آکواریوم احتمال وجود ماهی یا حلزون مرده وجود دارد؟
• آیا آب دارای بوی نامطبوع است؟ اگر اینطور است بایستی قسمتی از آب تعویض و یا به خوبی تهویه گردد. اگر سرپوش آکواریوم پایین است بایستی کمی آن را بالا کشید.
• آیا به گیاهان داخل آکواریوم نور کافی میرسد؟
• آیا رنگ گیاهان طبیعی و خوب است؟
• آیا رشد گیاهان طبیعی است؟
• آیا به اندازه کافی گیاه وجود دارد؟
• اگر گیاهی به خوبی رشد نکرده و در شرایط خوبی نباشد، میتواند عامل ایجاد ناراحتی باشد.
• آیا پی-اچ آب بین 6. تا 7.4 است؟ این تغییرات پی-اچ برای ماهیهای معمولی در حد طبیعی است.
• آیا در کف آکواریوم رسوبات و لجن زیادی جمع شده است؟ اگر اینطور است با سیفون بایستی آن را تمیز کرد.
• آیا آب آکواریوم ابتدا سبز و بعد زرد شده است؟ در اینصورت بایستی آب آن عوض شود.
• آیا در طول ماه گذشته آب آکواریوم سرد شده و ماهیها در حرارت 20 درجه سانتیگراد یا کمتر قرار گرفته اند؟ در اینصورت بایستی کم کم حرارت را به 25 درجه سانتیگراد افزایش داد.
• آیا آب آکواریوم بیش از اندازه گرم و ماهیها ضعیف شده اند؟ در اینصورت بایستی تدریجا حرارت آب به 25 درجه سانتیگراد کاهش یابد.
• آیا همسایه ها و سایرین که از همان آب استفاده می کنند دارای آکواریوم موفقی هستند؟ اگر آکواریوم آنها نیز خوب نیست، بایستی آب از منبع دیگری تامین شود. میتوان از آب مقطر
• که به هر 4 لیتر آن یک قاشق مرباخوری نمک آشپزخانه و کمی گچ معمولی یا صدف خرد شده اضافه شده است استفاده نمود.
• آیا تعداد ماهیهای داخل آکواریوم از حد طبیعی بیشتر است؟ در این صورت بایستی تعداد ماهیها را کاهش داد.
• آیا غذای مناسب به ماهیها داده می شود؟ اگر تمام فاکتورهای فوق طبیعی و خوب هستند، پس غذا عامل ناراحتی ماهیهاست. بنابراین باید غذا را تعویض و برای مدتی به آنها غذای زنده و یا گوشت داده شود.
• آیا غذای کافی به ماهیها داده نمی شود؟ در حرارت 22 تا 25 درجه سانتیگراد روزانه بایستی دو وعده غذا به ماهیها داده شود.
• آیا در داخل آکواریوم فلز بدون روکش وجود دارد؟ در این صورت بلافاصله باید در این مورد اقدام شود.
• آیا در منزل یا محل کار، گاز زغال، بو و بخار حاصله از رنگ روغن و یا دود زیاد سیگار وجود دارد؟ این عوامل نیز باعث ناراحت شدن ماهیها میگردند.