خصوصیات ماهی آروانا ; نحوه رشد و نگهداری

ماهی آروانا که طول آن تا 90 سانتیمتر میرسد یکی از انواع ماهیهای بزرگ آکواریومی است که طرفداران زیادی دارد. این ماهی در طول زمان از نظر تکاملی تغییرات چندانی نکرده و از ویژگیهای عمده آن داشتن فلسهای بزرگ، چشم درشت، سر نسبتا بزرگ با اسکلت سخت و محافظت کننده و 2 سبیلک حسی در آرواره ی زیرین است.

 ماهی آروانا Arowana

اسم علمی این ماهی Osteoglossum bicirrhosum است. اسم معمولی آن گاهی ممکن است به صورت aruana و Arawana هم نوشته شود. این ماهی وابسته به خانواده Osteoglossidae و یکی از قدیمترین ماهیهای جهان است که به گونه ای میتوان آن را فسیل زنده نامید.

در این خانواده 2 زیرخانواده، 5 جنس و 8 گونه جای دارد که ماهـی آراپای ما با اسم علمی Arapaima gigas که وزن آن تا 200 کیلوگرم میرسد و بزرگترین ماهی آب شیرین دنیاست، جزء آنها می باشد.

ماهیهای این خانواده بومی آبهای شیرین گوآنا و حوضه آب ریز رود آمازون در آمریکای جنوبی، آسیای جنوب شرق و بخشهای شمالی استرالیا می باشند.

باله های پشتی و مخرجی ماهی آروانا کشیده و به گونه ای است که به ندرت دیده می شود که از باله دمی جدا باشند. کیسه شنای پرمویرگ آن به گلو باز می شود و نقش ریه را بازی می کند. آرواره پایین آن با یک شیب زیاد و با زاویه 45 درجه به طرف بالا کشیده شده است.

از بچه ها و ماهیهای جوان آن برای نگهداری در آکواریوم ها استفاده می شود. در آکواریوم های عمومی معمولا ماهی آراپای مای بزرگ هم نگهداری می شود.

ماهی آراوانا را نیز بخاطر بزرگی قد و شکارچی بودن آن بایستی در آکواریومهای بزرگ بصورت جداگانه نگهداری نمود. در محیط زیست طبیعی بیشتر دیده می شود که این ماهی در سواحل کم ژرفای رودخانه ها و جایی که پوشش گیاهی روی بستر سایه انداخته است خود را پنهان می کند.

هرگز نباید آکواریوم ماهی آروانا از حجم 500 لیتر و ابعاد 60 در 60 در 180 سانتیمتر کوچکتر باشد.

از آنجا که صید آن در طبیعت بصورتی بی رویه انجام گرفته است. در سالهای اخیر، تنها نمونه های تکثیر شده مجوز عرضه به بازار را داشته اند.

ماهی هایی که در معرض فروش قرار می گیرند حتما بایستی مارک دار و یا علامت زده باشند تا معلوم شود که از محیط های طبیعی صید نشده اند.

در برخی از کشورهای تولیدکننده آن از جمله در سنگاپور، هنگامی که طول بچه ماهیهای حاصله از طریق تکثیر مصنوعی به 15 سانتیمتر رسید، توسط مسئولین کشاورزی و دامپزشکی، در زیر فلسها علامتگذاری می شوند.

ماهی آروانا را بایستی بصورت انفرادی و در آکواریوم های بزرگ نگهداری نمود ولی اگر کسی دوست ندارد که در یک آکواریوم بزرگ تنها یک ماهی نگهداری کند بهتر است 5 تا 6 عدد ماهی بزرگی را که آراوانا قادر به خوردن آن نیست نگه دارد و گرنه همه آنها خورده خواهند شد.

ویژگی های مناسب آب

در آکواریوم های خانگی، ماهی آروانا می تواند نوسانات درجه حرارت، پی چ، تابش نور و سایر عوامل فیزیکی و شیمیایی آب را تا حد زیادی تحمل کند، به شرط این که این تغییرات از حداقل تحمل آن فزونی نیابد. بهترین گرما برای نگهداری آن 26 درجه سانتیگراد است.

حد خوب حرارت آب 24 تا 28 درجه سانتیگراد است. آب بایستی نرم با پی اچ خنثی تا 6 باشد، خوب فیلتر شود و هفته ای دوبار 25 تا 30 درصد آن عوض شود.

غذای مناسب ماهی آروانا

به دلیل بزرگ بودن در آکواریوم های خانگی، اشتهای آن نیز زیاد است. ماهی زنده و تکه های قابل قورت دادن گوشت را دوست دارد. جالب این که به زودی با کسی که به آن غذا میدهد آشنا می شود و ممکن است به راحتی غذا را از دست او بگیرد. هرچند وقت یکبار بهتر است مقداری غذای گیاهی به آنها داده شود.

تکثیر

تشخیص نر و ماده تا رسیدن به 3 تا 4 سالگی غیرممکن است. از آن پس از روی شکل بدن و حجم دهان میتوان جنسها را از هم تشخیص داد. ماهی نر دهانی بزرگتر و بدنی باریکتر و رنگینتر از ماده دارد.

سر آن هم از سر ماهی ماده هم­اندازه اش بزرگتر است. ماهـی نر از ماهی ماده مهاجمتر است و رقابت غذایی بیشتر را نشان میدهد. در فصل تخمریزی در قسمت زیرین داخلی دهان ماهی نر، کیسه ای برای نگهداری تخمها و نوزادها به وجود می آید که در ماهی ماده ایجاد نمی شود.

نری که در دهانش تخم و یا نوزاد دارد به راحتی شناخته می شود چون حفره دهانی آن توسعه یافته و باد کرده است.

اولین بار در سال 1966 در یک آکواریوم ­فروشی در کالیفرنیا، تخمریزی این ماهـی مشاهده گردید. نر و ماده در یک آکواریوم 1800 لیتری با بستری پوشیده از سنگریزه قرار داشتند و به آنها روزانه 100 عدد ماهی طلایی با اندازه متوسط داده می­شد.

ماهی نر همه آنها را می­خورد ولی ماده عکس­العملی برای خوردن آنها نشان نمیداد. کمی بعد لانه وسیع کم­ژرفایی در بستر درست شد و 12 عدد تخم در داخل آن ریخته شد. پس از این که ماهی نر آنها را بارور کرد، هریک نیمی از آنها را در دهان خود قرار دادند تا دوره رشدونمو جنینی آنها صورت گیرد.

همه چیز به خوبی پیش میرفت تا این که در روز سوم، ماهی ماده همه تخمهای دهان خود را قورت داد و حالتی تهاجمی در مقابل ماهی نر گرفت و بلافاصله از آکواریوم بیرون آورده شد. روز هفتم ماهی نر پوست تخم ها را از دهان خود بیرون ریخت که حاکی از تخم گشایی آنها بود.

دوره رشدونمو نوزادها در دهان پدر 45 روز طول کشید و در تمام این مدت، ماهی نر هیچگونه غذایی نخورد. روز 59ام برای مدت کوتاهی از دهان پدر بیرون آمدند ولی کمی بعد به دهان او برگشتند. از آ« به بعد بیرون آمدن و گردش کردن آنها هر روز بیشتر و طولانی تر بود.

نوزادها حدود 7 سانتیمتر طول داشتند. روش 66ام ماهی نر همه بچه ها را رها کرد و از گرفتن مجدد آنها با دهان خودداری نمود. در آن روز به آن تعدادی ماهی طلایی داده شد که تنها یکی از آنها خورده شد.

 

 

با افزایش رشدونمو بچه ها، دعوا کردن و رقابت آنها افزایش می یابت و همین امر باعث قرار دادن آنها در آکواریومهای جداگانه گردید.

بچه ها پس از تولد در زیر شکم کیسه زرده بزرگی دارند که مملو از ویتلین یا مواد غذایی است که تا زمان آغاز شنای آزاد، نیازهای غذایی آنها را تامین می کند.

 

 

پس از آن میتوان به آنها دافنی و آرتمیا و نوزاد حشرات و بالغ آنها را داد. از آن به بعد بچه ماهیهای کوچک و تکه های مناسب گوشت به آنها داد. بهتر است کم کم مقداری هم مواد گیاهی به غذای آنها افزوده گردد. هرچه سن آنها بیشتر شود علاقه آنها به خوردن ماهی به ویژه ماهی زنده بیشتر می شود.

در سالهای اخیر پیشرفتهای بیشتری در زمینه تکثیر و پرورش آنها حاصل شده و تجربه نشان داده است که تکثیر آنها در آکواریوم و حتی آکواریوم های بزرگ چندان عملی و موفقیت آمیز نیست و بهتر است تکثیر و پرورش آنها تا حد به دست آمدن بچه ماهی های قابل عرضه به بازار، در استخرهای خاکی کوچک و مناسب انجام گیرد.

برای پرورش بیشتر بچه های ماهی آروانا میتوان از استخرهای خاکی کمی بزرگتر استفاده نمود.

در یک مورد از استخر باغی 5.4 متر استفاده شد و در آن 5 عدد ماهی 5 ساله که قبلا 3 بار تخمریزی کرده بودند قرار داده شد. کف استخر را بستری از سنگریزه به عمق حدود 10 سانتیمتر پوشیده بود.

در اولین تخمریزی ماهی نر همه تخم ها را پس از لقاح و قراردادن آنها در دهان خود قورت داد. شاید علت اصلی، نامناسب بودن آب بود. با تعویض آب و مناسبتر کردن شرایط چندبار تثکیر موفقیت آمیز انجام گرفت.

امکان تکثیر در آکواریوم هم ممکن است وجود داشته باشد. برای این منظور بایستی حجم آکواریوم که پهنای آن بیشتر از عرض بدن ماهیهاست، بایستی حداقل 500 تا 600 لیتر باشد.

در کف آن بستری از سنگریزه با گیاهان کم تراکم و فضای زیادی در بالای گیاهان برای شنا کردن آراواناها وجود داشته باشد. آکواریوم حتما بایستی درپوش مناسب داشته باشد چون ممکن است آرواناها از آن بیرون بپرند.

رفتار تولید مثلی آنها جالب است. جفت یابی یا همسرگزینی چند روز تا چند هفته پیش از جفت شدن آغاز میگردد. وقتی نر و ماده همدیگر را پذیرفته و انتخاب کردند بصورت گرد شنا کرده به گونه ای که ماهی نر ماهی ماده را دنبال می کند.

یک یا دو هفته پیش از تخمریزی، نر و ماده، پهلو به پهلو باهم شنا می کنند و بدن ها را بهم می چسبانند. پس از آن ماهی ماده تخمریزی کرده و ماهی نر آنها را بارور می کند.

پس از تخمریزی ماهی نر مسئول نگهداری تخم ها در دهان برای گذراندن دوره رشدونمو جنینی یا انکوباسیون است.

عکس جالبی از اولین تکثیر موفق ماهی آروانا در آکواریوم، کیسه بزرگ و جالب گلوئی پدر در این عکس دیده می شود.

تعداد تخم ها 21 تا 29 عدد، رنگ آنها قرمز متمایل به نارنجی و قطر آنها 10 تا 15 و گاهی تا 20 میلیمتر است. طول دوره انکوباسیون و رشدونمو بچه ها تا آغاز شنای آزاد، 50 تا 60 روز است. در این زمان طول بدن آنها 4.5 تا 5 سانتیمتر است.

نوزادها پس از تخم گشایی یا تولد، طولی حدود 10 میلیمتر دارند که به کیسه زرده بزرگی که قطر آن 15 میلیمتر یا بیشتر است چسبیده اند. پس از یک ماه طول آنها به 20 تا 30 میلیمتر میرسد.

یک یا دو هفته بعد حجم کیسه زرده کم شده و نوزادان کم کم شکل والدین را به خود می گیرند. از آنجا که ممکن است ماهی نر گهگاه اقدام به خوردن بچه ها کند، برخی از تکثیرکنندگان سعی می کنند نوزادان را از دهان پدر بیرون آورده و جداگانه پرورش دهند.

یک بچه ماهی آروانا با کیسه زرده، ماهیهای دیگر به کیسه زرده حمله می کنند و آن را می خورند. بهتر است بچه ها جداگانه نگهداری شوند تا در امان باشند.

پس از شنای آزاد بایستی آنها را در آکواریوم 90 سانتیمتری با گرمای 27 تا 29 درجه سانتیگراد، اکسیژن حداقل 5 میلیگرم در لیتر و تهویه مناسب پرورش داد. در چند هفته اول که نوزادان هنوز دارای کیسه زرده هستند بیشتر وقت خود را در کف آکواریوم میگذارنند ولی وقتی حجم کیسه زرده کاهش یافت بطور عمودی به طرف بالا شنا می کنند.

اگر شرایط از همه منظر مناسب باشند، نوزادان 90 تا 100 درصد زنده می مانند.

همانگونه که ذکر گردید هفتمین هفته پس از تخمریزی ماهی آروانا شنای آزاد آنها آغاز می شود و در این موقع بایستی به آنها غذاهای زنده مانند دافنی و آرتمیا و  گوپی های جوان و ماهیهای مشابه داده شود.

اگر ماهی زنده به آنها داده شود، از حمله کردن آنها به همدیگر جلوگیری می شود. وقتی به سن 6 ماهگی رسیدند، بایستی آنها را جداگانه در آکواریوم های 75 سانتیمتری قرار داد. طول آنها در این زمان 20 تا 25 سانتیمتر است.