شناسایی عوامل استرس زا برای ماهیان و روش های کنترل استرس ماهیان

عوامل استرس زا برای ماهیان اهمیت ویژه ای دارند و بسیار شایع هستند. بنابراین ریشه کن نمودن کامل آن ها از آکواریوم هرگز امکان پذیر نخواهد بود.

در صورت کنترل عوامل استرس زا و کنترل استرس ماهیان ، احتمال بروز بیماری در بین ماهیان به حداقل خواهد رسید زیرا استرس موجب تضعیف سیستم ایمنی ماهی ها شده و آنها را در مقابل عوامل بیماری زا بی دفاع می نماید.

بنابراین دقت به این موضوع باید در اولویت قرار بگیرد. بیش از 90 درصد از ماهیان آب شور از محیط طبیعت شکار شده و به بازار جهت فروش عرضه می شوند بنابراین عوامل بسیار زیادی می توانند به عنوان عوامل استرس زا برای آنها محسوب شوند. عوامل استرس زا را میتوان به دو بخش عوامل استرس زا ی تحت کنترل و عوامل استرس زا ی خارج از کنترل آکواریوم داران تقسیم نمود که به این دو بخش بصورت مجزا می پردازیم.
بسیاری از ماهیان آب شور ممکن است در ابتدای معرفی به آکواریوم، به سرعت دچار استرس شده و بیمار شوند. شناسایی عوامل استرس زا و پیشگیری از بروز آنها می تواند اولین قانون الزامی در نگهداری صحیح از ماهیان آب شور باشد. روشهای کنترل استرس ماهیان نقش به سزایی در سلامت ماهیان دارد.

عوامل استرس زا ی خارج از کنترل آکواریوم داران

برخی عوامل استرس زا که موجب می شوند ماهی ها قبل از رسیدن به دست آکواریوم داران دچار استرس شوند مجموع عوامل غیرقابل کنترل نامیده می شوند که افراد هیچگونه کنترلی بر روی این عوامل ندارند ولی با شناخت آنها می توانند در خرید ماهی ها نهایت دقت خود را به کار ببندند.

این عوامل بیشتر از محیط طبیعت و محل فروش و عرضه ی ماهیان ناشی می شوند و عبارتند از

استرس ناشی از اختلاف فشار محیط دریا و آکواریوم

همانطور که می دانید در اقیانوس ها به دلیل وجود حجم بسیار زیاد آب، فشار بسیار زیادی نیز وجود دارد به نحوی که امکان حضور انسان ها در مناطق عمیق بدون استفاده از تجهیزات خاص هرگز امکانپذیر نیست که این موضوع بیانگر فشار بسیار بالای موجود در این مناطق است. ماهیان ساکن در این مناطق در طول میلیون ها سال که از قدمت اقیانوس های جدید میگذرد خود را با این شرایط سازگار نموده اند.

بنابراین انتقال یکباره ی آنها از چنین محیط پرفشاری به محیط کوچک و بسته ای مانند آکواریوم استرس زیادی برای آنها به همراه دارد. جالب است بدانید که پس از شکار ماهیان ساکن در مناطق عمیق برای انتقال آنها به نواحی کم عمق و در نهایت به بیرون از آب از تجهیزات و روش های خاصی استفاده می شود تا این تغییر ناگهانی در فشار آب، موجب مرگ آنها نشود.

اما همانطور که گفته شد این عامل استرس زا خارج از کنترل آکواریوم داران است و نمی توان از آن دوری کرد مگر آنکه در آینده ماهیان آب شور بصورت پرورش یافته در مزارع پرورش و تکثیر به بازار عرضه شوند که در اینصورت مشکل بسیار بزرگی مرتفع خواهد شد. همچنین نگهداری ماهیان آب شور در آکواریوم های بزرگ نیز می تواند تا حدودی هرچند بسیار کم، این عامل استرس زا را تعدیل نماید.

استرس ناشی از شکار نادرست

متاسفانه در برخی کشورها برای شکار سریع و آسانتر ماهی ها از سیانور استفاده می کنند که این موضوع موجب آسیب دیدن کبد آنها میشود. این آسیب دیدگی عوارض خارجی مشخصی ندارد و ماهی از پس از مدت زمان کوتاهی که وارد آکواریوم می شود بدون دلیل خاصی و حتی علیرغم شادابی و تغذیه از بین میرود.

در بسیاری از کشورهای ساحلی شکار ماهی با استفاده از سیانور ممنوع شده است و به غواصان روش های شکار با تور آموزش داده می شود (تصویر بالا). هرچند هنوز برخی شکارچیان غیرقانونی به دلیل آسان بودن شکار با سیانور کماکان از این روش استفاده می کنند.

استرس ناشی از عدم بسته بندی و انتقال صحیح ماهی ها از محل صید تا محل فروش

بیشتر ماهیان عرضه شده در بازار ایران وارداتی هستند که از کشورهایی مانند اندونزی، فیلیپین، سریلانکا، مالزی و برخی کشورهای دیگر آسیای جنوب شرقی وارد بازار می شوند. در صورتی که نحوه بسته بندی و انتقال ماهی ها از چنین مکان های دوری به بازار ایران به درستی انجام نشود ماهی ها خسارات جبران ناپذیری متحمل خواهند شد که متاسفانه مدت زمان زیادی را در محیط آکواریوم تحمل نخواهند کرد.

شاید در بسیاری از مواقع از ظاهر این ماهی ها نتوان به میزان استرس آنها پی برد زیرا نشانه های بارزی بصورت ظاهری در آنها وجود نخواهد داشت مگر گوشه گیر بودن، عدم تمایل به تغذیه و عدم شناسی مناسب. به همین دلیل در صورت مشاهده ی چنین رفتارهایی از خرید این ماهی ها خودداری نمایید.

هر آنچه که درباره ی بیماری های انگلی ماهی ها باید بدانید

دلایل سبز شدن و کدر شدن آب آکواریوم

10 نکته ی بسیار مهم برای کنترل عوامل بیماری زا در آکواریوم

– استرس ناشی از عدم نگهداری صحیح در مراکز فروش :

پس از شکار و انتقال ماهی ها از محیط طبیعت به محل فروش به آخرین مرحله ی وار شدن استرس غیرقابل کنترل به ماهی ها میرسیم که در برخی مواقع متاسفانه بیشترین استرس وارده به آنها در این مرحله صورت می پذیرد.

سیستم های نگهداری در برخی محل های عرضه ی ماهی از کیفیت مناسب برخوردار نیستند و نگهداری ماهیان تازه شکار شده در چنین آکواریوم هایی، هرچند در مدت کوتاه تا فروش آنها به مصرف کنندگان نهایی می تواند استرس بسیار زیادی بر ماهی ها وارد نماید.

در برخی مواقع مشاهده می شود که در بعضی فروشگاه ها تعداد بسیار زیادی از انواع ماهیان را در آکواریوم های بسیار کوچک جهت فروش در کنار یکدیگر نگهداری می کنند که همین موضوع می تواند برای بسیاری از ماهی ها استرس زا باشد.

همچنین عدم رعایت بهداشت، عدم آب به آب نمودن کامل ماهی ها و وجود سیستم فیلتراسیون نامناسب نیز می تواند بر ایجاد استرس در ماهی ها و بیمار شدن آنها در این مراکز موثر باشند. تنها راهکار عملی و منطقی جهت خرید ماهیان سالم در این مرحله، عدم خرید از مراکز فروش نامناسب خواهد بود.
همانطور که ملاحظه فرمودید این ماهی های کوچک و زیبا قبل از رسیدن به آکواریوم شما در مراحل مختلف دچار استرس های بسیار زیادی شده اند که همین موضوع اهمیت معرفی مناسب آنها توسط شما به آکواریوم را دو چندان می نماید.

شاید با آگاهی یافتن از موارد فوق به ماهیان کوچک حق دهید که در اثر وارد شدن کوچکترین استرس به سرعت مریض شده و از بین بروند چون قبل از وارد شدن به آکواریوم شما به اندازه ی کافی دچار استرس شده اند و همین قدر که سالم به آکواریوم شما رسیده اند جای بسی شکر دارد و وارد شدن استرس بیشتر حتما منجر به مرگ آنها خواهد شد.

بنابراین عوامل استرس زای قابل کنترل توسط آکواریوم داران را بر می شماریم تا خوانندگان عزیز با رعایت این موارد مانع از بروز بیماری در آکواریوم شوند. برخی توصیه های ما در این مرحله ممکن است از نظر بعضی از خوانندگان از اهمیت چندانی برخوردار نباشد اما توصیه اکید ما بر رعایت این موارد است زیرا ماهی ها در ابتدای ورود به آکواریوم بسیار ضعیف و شکننده هستند و کوچکترین اشتباهی می تواند موجب شیوع بیماری در آکواریوم و در نهایت آلوده شدن محیط شود.

عوامل استرس زا قابل کنترل توسط آکواریوم داران

علاوه بر عوامل استرس زای غیرقابل کنترل که در بخش قبل به آنها اشاره کردیم برخی عوامل استرس زای دیگر نیز وجود دارند که افراد می توانند با شناسایی و کنترل آنها به عدم شیوع یماری در آکواریوم کمک نمایند. پس از خرید ماهی ها و قبل از انتقال آنها به آکواریوم، عدم رعایت برخی موارد می تواند موجب وارد آمدن استرس به ماهی ها شود.

بنابراین توصیه می شود برای کنترل استرس ماهیان موارد زیر را به هنگام معرفی آنها به آکواریوم و پس از آن رعایت کنید و تمام موارد توصیه شده را به دقت اجرا نمایید

1. ماهی ها را قبل از قراردادن در آکواریوم به خوبی و با حوصله در یک ظرف مناسب و تمیز، آب به آب نمایید تا شرایط جدید موجب بروز استرس در آنها نشود.
2. آب داخل کیسه ی همراه ماهی را هرگز به آب آکواریوم خود اضافه نکنید زیرا مهمترین راه انتقال بیماری محسوب می شود.
3. به هنگام آب به آب نمودن ماهی از یک ضداسترس مناسب مانند محصول Stress Guard شرکت Seachem و یا Pro-Tech Coat شرکت کِنت استفاده نمایید.
4. به منظور کنترل استرس ماهیان ، به هنگام افزودن ماهی به آکواریوم، لامپ های اصلی آکواریوم را خاموش کنید و بهتر است لامپ ها تا روز بعد خاموش باشند.
5. به منظور کنترل استرس ماهیان ، به هنگام انتقال ماهی به داخل آکواریوم از گرفتن ماهی با دست پرهیز کنید زیرا موجب آسیب دیدن لایه ی مخاطی روی پوست ماهی می شود.
6. برای کنترل استرس ماهیان از افزودن بیش از حد ماهی به آکواریوم خودداری نمایید زیرا موجب افزایش سطح آمونیاک، نیتریت، نیترات و فسفات می شود.
7. ماهیان هم خانواده به ویژه دلقک ماهیان را بصورت همزمان به آکواریوم اضافه کنید و در صورتی که حجم آکواریوم کمتر از 200 لیتر باشد بهتر است از خرید ماهیان هم خانواده بپرهیزید. در صورتی که امکان خرید و معرفی ماهیان هم خانواده بصورت همزمان به هر دلیلی وجود نداشت باید در ابتدا ماهیان کوچکتر را خریداری کنید و ماهیان بعدی را با سایز بزرگتر انتخاب و خریداری نمایید.
8. برای کنترل استرس ماهیان ، ماهیان خود را از بین ماهیان دارای خصوصیات رفتاری و تغذیه ای مشترک انتخاب کنید. به عنوان مثال از نگهداری ماهیان تهاجمی که در کنار ماهیان آرام و یا ماهیان کند مانند اسب های دریایی در کنار ماهیان سریع مانند دامسل ها خودداری کنید.
9. در انتخاب ماهی ها توجه به نیازهای زیستی و محیطی آنها را فراموش نکنید. به عنوان مثال جراح ماهیان نیاز به آکواریوم بزرگ، فضای شنای زیاد و جریان آب شدید دارند و یا دراگونت ها (ماندارین ها) نیاز به سنگ زنده ی فراوان و غنی دارند. در صورت عدم فراهم نمودن این شرایط، ماهی ها دچار استرس شده و بیمار خواهند شد حتی اگر شرایط شیمیایی آب در بهترین وضعیت باشد.
10. از روشن و خاموش شدن همزمان لامپ ها جلوگیری کرده و الگوی ساعات شبانه روز را رعایت نمایید. با نصب یک یا دو تایمر می توانید نسبت به برنامه ریزی سیستم روشنایی آکواریوم اقدام نمایید به نحوی که لامپ ها بصورت پلکانی خاموش و روشن شوند و در نهایت با استفاده از یک نور ضعیف آبی رنگ حالت نور شبانه یا مهتاب (moon light) را در ساعات شبانه بر روی آکواریوم تعبیه نمایید.
11. برای کنترل استرس ماهیان از مواد شیمیایی مانند انواع حشره کش ها و پاک کننده ها و رنگ در محیط اطراف آکواریوم استفاده نکنید.

ماندارین سبز

ماندارین سبز یکی از ماهیان بسیار زیبا وپرطرفدار است که معمولا در آکواریوم فقط از سخت پوستان کوچک رشد یافته بر روی سنگ های زنده تغذیه می کند. به همین دلیل به هنگام خرید این ماهی باید حداقل 4 ماه از زمان راه اندازی آکواریوم گذشته باشد تا این سخت پوستان تشکیل کلونی داده و تعدادشان به حدی برسد که نیازهای تغذیه ای ماندارین، برآورده شود.

دلقک ماهی ها دارای رفتار آرام هستند به نحوی که با سایر ماهیان آکواریوم، حتی اگر جثه ی کوچکتری نیز داشته باشند، رفتار تهاجمی ندارند اما نسبت به هم گونه های خود بسیار حساس بوده و با یکدیگر به مبارزه می پردازند و فقط در صورتی متوان چندگونه ی مختلف از آنها را بصورت همزمان در یک آکواریوم نگهداری کرد که همه ی آنها را بطور همزمان به یک آکواریوم بزرگ معرفی کرده باشید.

دلقک ماهی