نقش نیترات گیر و فسفات گیر ها در آکواریوم آب شور

علاوه بر روش های گفته شده در سایر مباحث مانند روش ATS، رفیوجیوم و تعویض آب می توان از مواد فیلتری خاص و دستگاه دنیتراتور ( نیترات گیر ) نیز جهت کاهش میزان نیترات آب استفاده نمود.نیترات محصول نهایی چرخه ی نیتروژن است که در شرایط معمولی آکواریوم قابل جذب و دفع از آب نیست. به همین دلیل برای کاهش سطح آن نیاز به مهیا نمودن شرایط خاصی است.

روش های کاهش میزان نیترات آب آکواریوم با استفاده از نیترات گیر ها

امروزه شرکت های بسیاری برای جذب نیترات آب، مواد فیلتری خاصی را عرضه می کنند که برخی از آنها قابل شارژ مجدد بوده و معمولا با استفاده از آب و نمک خوراکی احیاء می شوند. این مواد بصورت مکانیکی عمل جذب نیترات را انجام می دهند که روشی موثر و مفید است. اما عمل جذب نیترات بصورت شیمیایی نیز امکانپذیر است که محصولات تولید شده برای این منظور به صورت مایع می باشند که استفاده از آنها فقط به عنوان گزینه ی آخر توصیه می شود.

روش دیگر جذب نیترات بصورت بیولوژیک است که نسبت به روش های مکانیکی و شیمیایی برتری دارد. یکی از روش های حذف بیولوژیک نیترات آب، استفاده از فیلترهای خاصی است که به نام دنیتراتور معروف هستند که در این فیلترها به پرورش باکتری های بی هوازی می پردازند. علی رغم برتری این فیلترها نسبت به روش های جذب شیمیایی و مکانیکی نیترات، قیمت بالا، عملکرد کند و حساسیت بالای آنها موجب می شود تا در بین روش های بیولوژیک کاهش نیترات (رفیوجیوم و ATS) در رده ی آخر قرار بگیرند و حتی در مورد سیستم های شلوغ که تعداد زیادی ماهی و مرجان در آنها نگهداری می شوند به تنهایی کارایی نداشته باشند. بطور کلی استفاده از دنیتراتور به عنوان تنها کاهنده ی نیترات در آکواریوم ایده ای رد شده و منسوخ است و بهترین حالت، استفاده از سایر روش ها مانند تعویض آب (ماهیانه 10 الی 20 درصد) در کنار نصب و راه اندازی دینتراتور می باشد.

خوش بینانه ترین نظریه در مورد کارایی دنیتراتور این است که باید نیترات آب را با سایر روش ها کاهش دهید و سپس با نصب و راه اندازی دنیتراتور سطح نیترات را ثابت نگه دارید. البته ناگفته نماند که کارایی دنیتراتور تا حد بسیار زیادی به نوع آکواریوم و میزان تراکم موجودات زنده ی داخل آن بستگی دارد به نحویکه در مورد آکواریوم های ریف حرفه ای و دارای تعداد زیادی موجود زنده، کارایی آن کمتر از 10 درصد است و میتوان گفت خرید آن به صرفه نبوده و اتلاف هزینه می باشد اما از طرف دیگر در مورد سیستم های فیش اونلی یا دارای تعداد محدودی مرجان و ماهی دنیتراتور روش مناسبی جهت کاهش نیترات محسوب می شود.

از نظر مواد فیلتری که داخل دنیتراتورها قرار می گیرند این دستگاه به دو نوع مختلف تقسیم می شوند:

دنیتراتورهای سولفوری

فضای داخلی این دسته از دنیتراتورها به دو بخش تقسیم می شود که در بخش اصلی از سنگهای سولفوری استفاه می شود تا باکتریها با تغذیه از آنها به رشد و تکثیر بپردازند. در اثر مصرف سنگ های سولفوری، PH آب کاهش یافته و آب اسیدی می شود که ورود این آب اسیدی به داخل آکواریوم می تواند خطرناک باشد، برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقی در بخش دوم این فیلترها سنگ های کربنات کلسیم قرار داده می شوند تا با قرار گرفتن در مجاورت آب اسیدی حل شده و PH آب را افزایش دهند. وجود سنگ های کربنات کلسیم در این دسته از دنیتراتورها دو مزیت بسیار حیاتی دارد که به اولین مزیت آنها یعنی افزایش PH آب اشاره شد و مزیت دوم آنها نیز آزادسازی کلسیم در طی فرآیند حل شدن می باشد. در واقع این دسته از دنیتراتورها علاوه بر کاهش میزان نیترات آب به تامین کلسیم آکواریوم نیز کمک بسیار زیادی می کنند.

همه چیز در مورد سیستم فیلتراسیون آکواریوم آب شور

سیستم های فیلتراسیون معروف را به صورت کامل بشناسید

مدیا یا مواد فیلتر در آکواریوم آب شور

دنیتراتورهای (نیترات گیر های) معمولی

در این دسته از دنیتراتورها فضای داخل فیلتر با بیوبال پر می شود تا محیط مناسبی را جهت رشد و تکثیر باکتری ها فراهم آورند. این باکتری ها جهت رشد و تکثیر به تغذیه نیاز دارند که در دو مرحله عمل تغذیه باکتری ها صورت می پذیرد. مرحله ی اول در کوتاه مدت است که معمولا توسط مواد مغذی خاصی که بصورت پودر یا قرص هستند انجام می شود. در این مرحله که معمولا به مدت 2 هفته طول می کشد ارتباط دنیتراتور با آکواریوم قطع می شود تا باکتری ها تشکیل کلنی داده و عمل جذب نیترات را آغاز نمایند. در مرحله ی دوم که بلندمدت محسوب می شود و می تواند یک تا دو سال به طول بینجامد، از مواد ارگانیک پلاستیک مانند جهت تغذیه باکتری ها استفاده می شود.

این مواد مغذی که معمولا بصورت توپی شکل همانند بیوبال و یا بصورت استوانه ای ساخته می شوند در بلندمدت در آب تجزیه شده و نیازهای تغذیه ای باکتری ها را فراهم می آورند. برخی شرکت ها نیز فقط مواد پودری را برای کوتاه مدت و بلندمدت در کنار محصول خود عرضه می کنند که به نظر، کمی سخت می رسد. زیرا غذادهی به باکتری های داخل نیترات گیر کمی وقت گیر و در بلندمدت دردسرساز می شود زیرا در صورت فراموشی، باکتری های د اخل دنیتراتور از بین رفته و سطح نیترات افزایش می یابد. در صورت تمایل به خرید دستگاه دنیتراتور گونه های سولفوری از اولویت بالاتری نسبت به دنیتراتورهای معمولی برخوردارند. زیرا علاوه بر مزیت اشاره شده در بالا، باکتری های داخل این گونه فیلترها نیاز به تغذیه مجزا ندارند. جهت راه اندازی صحیح و نگهداری دستگاه دنیتراتور در بلندمدت به موارد زیر توجه نمایید:

پس از نصب دستگاه و پر کردن آن با استفاده از آب آکواریوم، جریان ورودی به داخل دنیتراتور را به مدت 14 الی 20 روز قطع نمایید تا اکسیژن داخل فیلتر از بین رفته و باکتری های بی هوازی شروع به رشد و تکثیر نمایند.

پس از گذشت 14 روز از زمان نصب و راه اندازی، میزان نیترات خروجی دنیتراتور را با استفاده از یک کیت تست دقیق تست بزنید. در صورت پایین بودن سطح نیترات (در حد صفر)، دنیتراتور آماده ی وصل شدن به سیستم اصلی می باشد و در غیراینصورت باید کمی بیشتر صبر کنید و هر دو روز یکبار تست نیترات را تکرار نمایید.

در مورد نیترات گیر های معمولی که باکتری های آن نیاز به تغذیه دارند باید در ابتدای راه اندازی پودر یا قرص های همراه محصول را به همراه غذاهای مخصوص بلندمدت آن به داخل دنیتراتور بریزید. دقت داشته باشید که در مورد برخی دنیتراتورها برای بلندمدت نیز باید از غذاهای پودری یا مایع استفاده نمایید؛ بنابراین از ریختن تمام پودر یا مایع همراه محصول به داخل دنیتراتور پرهیز نمایید. در این مواقع بهترین حالت مراجعه به بروشور همراه محصول خواهد بود.

پس از نصب و راه اندازی دستگاه، میزان خروجی آن را بصورت یک قطره در ثانیه تنظیم نمایید. البته در مورد دنیتراتورهای بزرگ ممکن است تا 3 قطره در ثانیه نیز قابل اجرا باشد. 12 ساعت پس راه اندازی دستگاه، مجددا میزان نیترات خروجی آن را تست بزنید تا از صحت عملکرد آن مطمئن شوید. در صورت بالا رفتن سطح نیترات می بایست شیر خروجی دستگاه را ببندید تا باکتری ها فرصت کاهش نیترات را داشته باشند و مجددا پس از صفر شدن نیترات شیر خروجی دستگاه را باز نمایید و این بار میزان خروجی آن را کمتر از قبل تنظیم نمایید تا این مشکل دوباره تکرار نشود.

باید بصورت منظم و هفتگی، میزان نیترات خروجی دستگاه دنیتراتور را تست بزنید. در مورد دنیتراتورهای سولفوری در کنار نیترات باید تست PH نیز انجام شود تا از کیفیت سنگ های کربنات کلسیم داخل دستگاه مطمئن شوید. در صورت پایین بودن سطح PH (کمتر از 7) این سنگ ها از کیفیت لازم برخوردار نبوده و نیاز به تعویض دارند.

چند نکته ی مهم در مورد نیترات گیر های آکواریوم

از آنجا که در خصوص نحوه ی کاهش نیترات آب روش ها و نظرات متفاوتی وجود دارد و این بخش همیشه بحث برانگیز بوده است. ما در ادامه بهترین روشها را به ترتیب اولویت برای سیستم های دارای تعداد متوسطی از انواع بی مهرگان و ماهیان پیشنهاد می دهیم (لازم به ذکر است که در خصوص سیستم های شلوغ و دارای تعداد بسیار زیادی از انواع بی مهرگان و ماهیان می توان دو یا سه روش را انتخاب و به صورت همزمان استفاده نمود)

1. روش رفیوجیوم یا پرورش گیاه که در بخش مربوطه توضیح داده شده است.
2. روش تعویض آب (تعویض 10 درصد از آب بصورت هفتگی و با استفاده از آب RO)
3. روش کشت جلبک (ATS) که در بخش مربوطه توضیح داده شده است.
4. استفاده از دنیتراتور.
5. استفاده از مواد فیلتری که بصورت مکانیکی نیترات آب را جذب می کنند.
6. استفاده از محلول های مخصوص که بصورت شیمیایی نیترات آب را جذب می کنند.

فسفات گیرها

همانند روش های جذب نیترات، جهت کاهش فسفات نیز روشهای مشابهی وجود دارد و حتی در سه روشاول کاهش نیترات یعنی رفیوجیوم، تعویض آب و روش کشت جلبک ((ATS بصورت همزمان فسفات آب نیز جذب می شود. بنابراین از تکرار آنها در این بخش خودداری می کنیم و فقط متذکر می شویم که روش های فوق بهترین روش جذب فسفات نیز محسوب می شوند. امروزه شرکت های بسیاری مواد فیلتری مخصوصی جهت جذب فسفات آب به بازار عرضه می کنند که این مواد بصورت مکانیکی فسفات آب را جذب می کنند. این فسفات گیرها قادر به جذب همزمان سیلیکات نیز هستند که برخی از آنها پس از اشباع شدن قابل شارژ مجدد نیز می باشند. محلول های جذب کننده ی فسفات نیز وجود دارند که بصورت شیمیایی میزان فسفات آب را کاهش می دهند.

آخرین روش جذب فسفات، استفاده از فیلترهای فسفات گیر است. در این قبیل ری اکتورها از مواد جذب کننده ی فسفات استفاده می شود. آب آکواریوم باید با سرعت کم از میان این مواد عبور کند تا زمان کافی جهت جذب فسفات توسط فسفات گیر وجود داشته باشد. نحوه ی جریان آب در داخل دستگاه های فسفات گیر معمولا از بخش پایین دستگاه به سمت بالا است تا مواد فیلتری داخل دستگاه بیشترین سطح تماس را با آب داشته باشند. از دستگاه های فسفات گیر به عنوان فیلتر بستر معلق نیز می شود استفاده نمود که در این صورت باید مواد دخل آن را با مواد فیلتری مخصوص فیلترهای بستر معلق تعویض نمود. یک نمونه کاربرد دیگر این دستگاه استفاده از ذغال اکتیو با کیفیت به جای مواد فیلتری مخصوص جذب فسفات می باشد. در آکواریوم های بزرگ و دارای تعداد زیادی از مرجان های سخت پولیپ کوتاه و یا آکواریوم های بزرگی که میزان مواد ارگانیک معلق در آنها زیاد است باید ز ذغال اکتیو جهت جذب مواد ارگانیک استفاده نمود که در این حالت قرار دادن ذغال اکتیو در چنین دستگاه هایی می تواند کارایی ذغال را افزایش دهد.