هر آنچه باید در مورد روش صحیح نگهداری آکواریوم آب شیرین بدانید

نگهداری آکواریوم عامل بسیار مهمی است. عده ای آنقدر که علاقه به داشتن یک آکواریوم دارند، چندان توجهی به نحوه ی نگهداری آن ندارند.

اکثرا مشاهده می گردد که در اثر نداشتن اطلاعات کافی برای نگهداری آکواریوم، مردم علاقه و یا آکواریوم خود را از دست میدهند. یا این که پس از تحمل مشقات و ضررهای زیاد به اصطلاح از راهی سخت و زیان بار، روش صحیح را یاد می گیرند.

بطور کلی 5 عامل اساسی در نگهداری آکواریوم خوب تاثیر دارند

1. اکسیژن
2. نور کافی
3. گرمای مناسب
4. تغذیه صحیح
5. بهداشت همه جانبه

نگهداری آکواریوم آب شیرین

1. اکسیژن کافی

در نگهداری آکواریوم در شرایط معمولی، کمبود اکسیژن خطرناک ترین عاملی است که بطور مستقیم باعث از بین رفتن سریع ماهی های آکواریوم می گردد.

همانطور که قبلا ذکر گردیده است، اکسیژن موردنیاز ماهی های زینتی را بایستی توسط گیاهان آبزی و تهویه آب آکواریوم به وسیله پمپ هوا و ترجیحا به بطور توام تامین نمود. عواملی که بطور مستقیم و غیرمستقیم در تامین اکسیژن محلول در آب دخالت دارند عبارتند از:

1. تعداد ماهی در آکواریوم
2. سطح آب آکواریوم
3. گیاهان آبزی

الف- تعداد ماهی در آکواریوم

برای روش صحیح نگهداری آکواریوم هرچه تعداد ماهی در آکـواریوم زیادتر باشد تولید اکسیژن در آن به همان نسبت بایستی زیادتر باشد. کمبود اکسیژن در آکواریوم های پرجمعیت بخصوص هنگام قطع برق مشاهده می شود و اگر اقدامات لازم برای تهویه آب انجام نگیرد ممکن است تمام یا تعدادی از ماهی ها تلف گردند.

اکسیژن اهمیت بسیار زیادی در نگهداری آکواریوم دارد و کمبو آن سبب مرگ ماهی ها میشود. در یک آکواریوم معمولی اگر به تعداد کافی ماهی ریخته شود هنگام قطع برق بخصوص در شب ماهی ها می توانند قسمتی از اکسیژن موردنیاز خود را از آب و قسمتی از هوای مجاور سطح آب تامین نمایند.

اگر تراکم ماهی در آکواریوم زیاد باشد جذب اکسیژن از آب توسط آنها مشکل شده و اگر نتوانند اکسیژن موردنیاز را از هوا بگیرند، همگی خواهند مرد.

تعداد ماهی در هر آکواریوم بستگی به نوع و اندازه ماهیها دارد. تجربه نشان داده است که هر جفت ماهی گوپی بالغ، احتیاج به 20 سانتیمتر مربع از وسعت سطح آکواریوم دارد. بنابراین اگر طول و عرض آکواریومی به تریتب 60 و 30 سانتیمتر است، در آن میتوان حداکثر 90 جفت ماهی گوپی نگهداری نمود.

وسعت لازم برای ماهیهای هم اندازه گوپی در همین حد می باشد. طبیعتا این حداکثر تعداد ماهی است که میتوان در یک آکواریوم به وسعت داده شده نگهداری نمود ولی هرچه تعداد ماهیها کمتر باشد، رشد و نمو و سلامت آنها بیشتر و بهتر خواهد بود. تراکم و ارقام داده شده در مورد این ماهیها را فقط بهتر است در آکواریوم فروشیها ملاحظه نمود.

آکواریوم آب شیرین

از انواع ماهی های گورامی یا لایبرانت دار که علاوه بر جذب اکسیژن آب در صورت لزوم می توانند قسمتی از اکسیژن موردنیاز خود را از هوا تامین نمایند در مقایسه با ماهیهای هم اندازه خود از گروههای دیگر میتوان تعداد بیشتری در آکواریومها نگهداری نمود.

ولی هرچه تعداد ماهیها کمتر باشد رشدو نمو سلامت آنها بیشتر و بهتر خواهد بود. تراکم و ارقام داده شده در مورد این ماهیها را فقط بهتر است در آکواریوم فروشی ها ملاحظه نمود.

از انواع ماهی های گورامی یا لایبرنت دار که علاوه بر جذب اکسیژن آب در صورت لزوم می توانند قسمتی از اکسیژن موردنیاز خود را از هوا تامین نمایند در مقایسه با ماهی های هم اندازه خود از گروههای دیگر میتوان تعداد بیشتری در آکواریومها نگهداری نمود.

هر جفت از ماهی هایی که طول آنها به اندازه یک ماهی دم شمشیری رشدونمو یافته و یا پلاتی بزرگ است احتیاج به 50 سانتیمتر مربع از وسعت سطح آب دارد. بنابراین در آکواریوم ذکر شده حداکثر میتوان 36 جفت از این ماهیها و یا ماهیهای هم اندازه آنها را نگهداری کرد.

ماهی هایی که طول آنها حدود 8.5 تا 9 سانتیمتر است به ازاء هر جفت احتیاج به 125 سانتیمتر مربع و ماهیهایی که طول آنها تا 12.5 سانتیمتر میرسد به ازاء هر جفت، احتیاج به 340 سانتیمتربع وسعت از سطح آب دارند.

همانطور که ذکر گردید در سطحهای یاد شده ماهیها فقط می توانند زنده بمانند ولی برای رشدونمو خوب حداقل به 3 برابر وسعتهای یاد شده احتیاج دارند. این ارقام تنها در مورد آکواریوم هایی که به بهترین وجهی با پمپ هوا تهویه می گردند صدق می نمایند.

ب- سطح آب آکواریوم

در روش صحیح نگهداری آکواریوم هرچه سطح آب آکواریوم، در مجاورت هوا بیشتر باشد میزان تبادلات گازی و در نتیجه اکسیژن محلول در آب آن بیشتر خواهد بود. زیاد بودن سطح آب توانایی جذب اکسیژن هوا توسط ماهی ها را در موقع قطع برق و کم شدن اکسیژن محلول در آب زیادتر خواهد کرد.

آکواریوم های کروی را هرگز نباید پراز آب نمود، زیرا سطح تبادلات گازی بسیار کم می گردد. در این آکواریوم ها فقط بایستی تا نصف آنها آب ریخته شود.

ج- گیاهان آبزی

یکی از مهمترین اثر گیاهان آبزی سبز در آکواریومها، تولید اکسیژن در مقابل تابش نورخورشید و یا نور مصنوعی می باشد که برای نگهداری آکواریوم ضروری است. بدیهی است هنگام شب که عمل فتوسنتز به دلیل خاموشی چراغ صورت نمی گیرد گیاهان خود مصرف کننده بخشی از اکسیژن محلول در آب می باشند.

نور کافی برای نگهداری آکواریوم

برای روش صحیح نگهداری آکواریوم ، ماهی ها و گیاهان داخل آکواریوم، برای رشدونمو و سلامت خود احتیاج به نور دارند. اگر در آکواریـومی گیاه وجود نداشته باشد بیشتر گونه های ماهیان می توانند در نور کم سالم و زنده بمانند ولی رشدنمو و تولیدمثل آنها ممکن است بطورطبیعی انجام نگیرد.

منظور از نور کم مقدار نوری است که خواندن روزنامنه در آن عملی باشد. اگر در آکواریومی گیاهان آبزی قرار دارند حتما بایستی حداقل روزی 2 ساعت تحت تابش نور قرار گیرند البته تابش مستقیم نورخورشید به داخل آکواریوم ضروری نیست و میتوان نور لازم را بطور غیرمستقیم تامین نمود.

برای این منظور میتوان آکواریـوم را در مجاورت یک پنجره جنوبی قرار داد. تابش مستقیم نور خورشید ممکن است باعث افزایش رشدونمو خزه ها در نتیجه سبز شدن آب و کدر شدن شیشه آکواریوم گردد. در فصل تابستان نیز اگر نور مستقیم به آکواریوم تابیده شود، ممکن است باعث افزایش بیش از حد درجه حرارت گردد.

در هر صورت برای سلامت ماهی ها و گیاهان داخل آکواریوم، اگر تابش نور کمی بیش از حد لازم باشد به مراتب بهتر از این است که از حد لازم کمتر باشد زیرا اگر اثرات تابش زیاد نور در آکواریـوم مشاهده شود بلافاصله میتوان جلوی آن را گرفته و یا شدت آن را تعدیل نمود.

بنابراین برای نگهداری آکواریوم همواره بایستی آکواریوم در جایی قرار گیرد که روزانه به اندازه کافی نورخورشید به طور مستقیم به آن بتابد. در صورت بکار بردن لامپ الکتریکی برای تامین نور، میتوان آکواریـوم را در هر نقطه ای از منزل جاگذاری کرد.

تعدادی ماهی در آکواریوم آب شیرین

نور مصنوعی

بکار بردن نور مصنوعی که از منبع الکتریکی تامین می شود، این مزیت را بر نور طبیعی دارد که کنترل میزان و زمان تابش آن بسیار آسان و عملی می باشد. همانطور که ذکر شد اگر نور خورشید به داخل آکواریومی بطور مستقیم بتابد باعث افزایش رشدونمو خزهها و در نتیجه تغییررنگ آب و خزه بستن دیواره های آکواریوم برمیگردد.

از آنجا که میزان و زمان تابش نور مصنوعی را صددرصد میتوان کنترل نمود به همین ترتیب از رشدونمو خزهها میتوان جلوگیری کرد. برخلاف نور خورشید نور مصنوعی حتما بایستی بطور مستقیم و از فاصله نزدیک به سطح آکواریوم تابیده شود.

در آکواریـوم هایی که دارای گیاهان طبیعی هستند نور معمولی اطاق پذیرایی که با لامپ الکتریکی تامین می شود هیچگونه اثری بر روی رشدونمو گیاهان نداشته و اگر اینگونه آکواریوم ها مدتی در چنین شرایطی قرار گیرند، گیاهان داخل آنها تدریجا از بین خواهند رفت.

برای تابش هرچه بهتر نور به داخل آکواریوم، امروزه قسمت داخلی سرپوش آکواریوم را صیقلی کرده و یا از فلزات مخصوص می سازند تا نور لامپ به بهترین وجهی از بالا به داخل آکواریوم تابیده شود. برخی از لامپها را میتوان در داخل آب آکواریوم جاگذاری نمود.

در چنین شرایطی رشدونمو گیاهان و عمر آنها زیادتر خواهد شد. تنها عیب آن افزایش درجه حرارت آب بخصوص در فصول گرم می باشد.میزان و زمان تابش نور مصنوعی به آکواریوم بستگی به حجم آن دارد. جدول زیر این مقدار را برای آکواریوم های مکعب مستطیل نشان میدهد:

جدول 2- قدرت لامپ و زمان لازم تابش نور در شبانه روز به ساعت باتوجه به حجم آکواریوم

لامپ های روشن به مراتب بهتر از لامپهای ابری و کدر می باشند. لامپهای ماوراء بنفش هیچ گونه اثر بیشتری از لامپهای معمولی بر روی گیاهان ندارند، زیرا گیاهان بیشتر تحت تاثیر انتهای قرمز رنگ طیف نوری قرار می گیرند.

تابش ناگهانی نور

نور مناسب در نگهداری آکواریوم بسیار موثر است. در مواقع تاریکی، روشن کردن ناگهانی چراغ یا پس زدن پرده باعث ناراحتی ماهیها شده و بیشتر مشاهده می شود که ماهیها تا مدتی نمیتوانند آرامش خود را بدست آورند.

اگر درب آکواریوم باز باشد ممکن است ماهی ها در اثر روشن شدن ناگهانی چراغ از آکواریوم به بیرون پریده و باعث مرگ ومیر آنها شود. بنابراین هرگز نباید با روشن کردن ناگهانی چراغ باعث ناراحت کردن ماهیها گردید.

درجه حرارت مناسب در آکواریوم

عده ای فکر میکنند که حتما بایستی ماهیهای تزئینی را در درجات حرارت بالا نگهدارند. در صورتی که این نظر در بیشتر موارد درست نمی باشد. برای مثال امروزه ماهیهای طلایی تقریبا جزء ساکنین اصلی هر آکواریومی می باشند. این ماهیها عملا جزء ماهیهای آبهای متعدل قلمداد می شوند و برای زندگی طبیعی خود احتیاجی به گرمای زیاد ندارند.

اگر این ماهی ها همیشه در آب های گرم نگهداری شوند به احتمال زیاد با قدرت تولیدمثلی خود را از دست میدهند و یا این که تخمهای ناقص تولید می نمایند. ماهی های تزئینی دیگر نیز همگی بومی مناطق استوایی نبوده و عده ای از آنها از مناطق نیمه استوایی و یا متعدل آورده شده اند.

بنابراین نگهداری همه این ماهی ها در یک درجه حرارت کار درستی نمی باشد. در بحث مربوط به تکثیر و پرورش انواع ماهیهای آکواریومی نیزا حرارتی هرگونه و یا گونه های مشابه داده شده است که با مطالعه و بررسی آن میتوان گونه های مناسب را برای آکـواریوم خود انتخاب نمود.

در این حالت لازم است یادآوری گردد که حتی برای هرگونه از ماهیها نیز یک درجه حرارت خاص وجود ندارد و ماهیها می توانند 5 تا 6 درجه سانتیگراد، تغییر حرارت را در حالت طبیعی و یا به صورت تغییرات طبیعی تحمل نمایند.

برای مثال در محیطهای طبیعی، درجه حرارت آب در شب حداقل چند درجه از روز کمتر است چون کاهش درجه حرارت در شب و یا افزایش آن در روز بطور طبیعی و به تدریج انجام می گیرد، اثر ناگواری روی ماهیها حتی ماهیهای باردار و یا تخمدار و نیز تخم ها و نوزادها نخواهد داشت.

بنابراین در آکواریوم ها نیز ماهیهای می توانند چند درجه تغییر حرارت را تحمل نمایند. به شرطی که این تغییر مشابه کاهش یا افزایش درجه حرارت در طبیعت باشد، افزایش درجه حرارت در طبیعت باشد.

افزایش درجه از حد مجاز خطرناکتر از کاهش آن می باشد، زیرا با افزایش درجه حرارت به همان نسبت به اکسیژن محلول در آب کاسته خواهد شد. بنابراین در مواردی مانند افزایش درجه حرارت در اثر گرمای محیط، حتما بایستی به بهترین وجهی اقدام به تهویه آب گردد.

بطورکلی میتوان گفت که میانگین درجه حرارت لازم برای نگهداری ماهیهای تزئینی و با توجه به گونه های مختلف آنها بین 22 تا 25 درجه سانتیگراد می باشد.

ماهی آب شیرین

نگهداری آکواریوم ماهی ها در فضای باز

نگهداری آکواریوم در فضای باز مانند تراس منازل و یا حیاط، به هیچ وجه صحیح نیست، زیرا ماهی ها تحت تاثیر تغییرات بیش از حد هوا و تابش نور و عدم امکان کنترل دائمی این تغییرات قرار می گیرند.

برعکس برای تکثیر و پرورش و نگهداری ماهیهای آکـواریومی در فصول گرم میتوان از استخرهای خاکی و یا بتونی که در فضای باز و به همین منظور درست می شوند استفاده نمود.

برای این منظور بایستی موقعی ماهی ها به داخل استخرها رها شوند که حداکثر سرمای آن در شبانه روز از حد تحمل آن توسط ماهی بیشتر نباشد. مقاومت ماهیها در اینگونه استخرها به مراتب بیشتر از آکواریوم خواهد بود.

پس از این که ماهی به شرایط استخر عادت کرد، تحمل تغییرات آب توسط آن به مراتب بیشتر از ماهی مشابهی است که در آکـواریوم قرار دارد. برای مثال گرمای 18 سانتیگراد برای برخی از ماهیها در آکـواریوم خطرناک است ولی همین ماهیها پس از عاتد کردن میتوانند به خوبی حرارت تا 15 درجه سانتیگراد را هم در آب استخر تحمل نمایند.
از آنجا که ایجاد شرایط لازم برای تکثیر ماهیها در استخرها به مراتب بهتر و عملی تر از محیط آکواریوم است، برای تکثیر آنها میتوان از استخرهایی که در فضای آزاد درست می شود استفاده نمود، هنگام برگرداندن ماهیها به داخل آکـواریوم ها بایستی ابتدا آکواریـوم ها را از آب همان استخر پر کرده و ئسپس تدریجا اقدام به تعویض شرایط آن نمود.

تغییرات ناگهانی درجه حرارت

در نگهداری آکواریوم تغییرات ناگهانی درجه حرارت اهمیت ویژه ای دارد. یکی از علل اصلی مرگ و میر در ماهیها به خصوص در آکـواریوم افراد ناوارد یا تازه کار، تغییرات ناگهانی درجه حرارت آب می شود.

اکثر در مواقعی که در اثر قطع برق و یا خراب شدن بخاری، آب آکواریـوم سرد می شود، مشاهده می گردد که به منظور گرم کردن آب یکی دو کاسه آب داغ در آکواریوم ریخته می شود.

این خطرناکترین و بدترین کار ممکنه است که به منظور دلسوزی برای ماهیها میتوان انجام داد. افزایش ناگهانی درجه حرارت به شدت باعث شوکه شدن ماهی ها شده و اگر سبب مرگ و میر فوری آنها نشود حداقل سلامت آنها را مختل خواهد نمود.

هنگام تعویض آب آکواریوم نیز بایستی تغییرات درجه حرارت به خوبی کنترل شود، ابتدا بایستی در یک ظرف مقداری از آب آکواریوم ریخته شود و ماهیها و سنگ هوا در داخل آن قرار گیرند.

پس از تمیز کردن و آب بندی آکواریوم و گرفتن کلر موجود در آن، هر وقت درجه حرارت آب جدید به حرارت این ماهی ها رسید میتوان آنها را به داخل آب انتقال داد. استفاده از آب ولرم و مخلوط کردن آن با آب سرد در خارج از آب آکواریوم ایرادی ندارد اما از آب داغ برای این منظور نباید استفاده شود.

تغذیه خوب

تغذیه ماهیهای آکواریومی نقش مهمی در سلامت، رشدونمو و تولید مثل آنها دارد و نگهداری آکواریوم را ممکن میکند. نظر خوانندگان محترم به مطالعه کتاب غذا و تغذیه ماهیهای آکواریومی نوشته حسین عمادی، 1387 جلب می گردد.

غذا دادن به ماهی

بهداشت آکواریوم

بهداشت آکواریوم در نگهداری آکواریوم بسیار مهم است. تمیز و سالم بودن آکواریوم و ماهیها بزرگتری آرزوی آکواریوم دارها می باشد. هرچه آکواریومی تمیزتر و ماهی هایش سالمتر باشند لذت بیشتری نصیب صاحب آن میگردد. تمیز بودن آکواریوم و سلامت ماهیها تا حدودی لازم و ملزوم یکدیگر می باشند.

هرچه آکواریومی تمیزتر باشد ماهیهای آن سالمتر خواهند بود. مواد زائد غذایی حاصله از تغذیه غیرصحیح، تابش بیش از حد نور، تهویه، نامناسب و عدم دقت کافی در گزینش و بکار بردن آنچه که بایستی در داخل آکواریوم قرار گیرد، باعث اختلال در کار آکواریوم و خراب شدن آب و نامساعد شدن محیط زیست ماهی ها و سرانجام آماده شدن محیط برای رشدونمو انگلها، میکروب ها و سایر عوامل بیماری زا و در نتیجه بیمار شدن ماهیها و مرگ و میر آنها میگردد.

برعکس اگر در مورد عوامل یاد شده دقت و اعمال روش صحیح عملی گردد. ماهیها که خود جزئی از خانواده به حساب می آیند با سلامت و شادابی زیاد میتوانند زیر سایه صاحب خود زندگی کرده و لذت و بهره زیادی نصیب افراد خانواده نمایند.