معرفی و نحوه پرورش ماهی شارک

 ماهی شارک یکی از زیباترین ماهی های آکواریوم آب شیرین است .کلمه شارک به زبان انگلیسی به معنی کوسه است و چون ماهی های زیر خانواده Labeoninae شباهت زیادی به کوسه ماهی ها دارند، به این اسم نامگذاری شده اند.

گونه های عمده و اصلی آکواریومی آنها عبارتند از

1. شارک سیاه دم قرمز، Epalzorhynchus bicolor که اسم علمی آن در گذشته Labeo bicolor بود و در دهه اخیر این اسم عوض شده است.
2. شارک باله قرمز، Epalzeorhynchus erthrus که اسم علمی آن در گذشته Labeo erythrus بوده است.
3. شارک یاقوتی، Epalzeorhynchus frenatum که اسم علمی آن در گذشته Labeo frenatum بوده است.
4. شارک زرشکی یا مارون، Leptobarbus hoeveni
5. شارک آپولو، Luciosoma setigerum
6. شارک سیاه، Labio chrysophekadiom که عملا بزرگترین گونه شارک آکواریومی است.
7. شارک نقره ای، Balantiocheilus melanopterus که رنگبندی آن با گونه های دیگر ذکر شده کاملا فرق دارد.

شارک سیاه

بیشتر گونه ها، ماهیهای قلمروطلب هستند و آکواریوم های بزرگتر را ترجیح میدهند. در آکواریومهای بزرگتر خیلی سرحالتر، فعالتر و پررنگتر می باشند. گونه های بزرگتر مانند گونه های جنس Labio نیاز به آکواریوم های بزرگتری در مقایسه با سایر گونه ها دارند.

اگر از یک گونه چند ماهی در یک آکواریوم نگهداری می شود، در بستر آکواریوم بایستی محل هایی برای عزلت گیری موقت آنها از تکه های سنگ و ریشه درختان و یا یگاهان تنومند آکواریومی درست شود.

گیاهانی مثل ساژیتاریا ((Sagittaria برای این کار به ویژه برای ماهیهای جنس Labio مناسب می باشند. در کف آکواریوم بایستی مقداری شن و ماسه نسبتا درشت ریخته شود چون همواره عادت به تمیز کردن و جابجا نمودن مواد بستر دارند.

آب مناسب برای ماهی شارک بایستی پی اچ 6.6 تا 7.6 و سختی  1تا 2 درجه آلمانی (DH) یعنی معادل 18 قسمت در میلیون مواد سخت کننده آب مثل کربنات کلسیم داشته باشد. این آب جزء آبهای نرم به حساب می آید. پی اچ های کمی بیشتر و نیز سختی تا 4 درجه آلمانی ((DH را به خوبی تحمل می کنند ولی ارقام داده شده در بالا برای آنها مناسبتر است.

حد گرمای مناسب آب بین 18.5 تا 29.5 درجه سانتیگراد است. ماهیهای جوانتر نسبت به نوسانات پی اچ، سختی و درجه حرارت آب حساستر هستند و هنگام جابجایی و تغییر آب برای نگهداری آنها بایستی به این مفهوم توجه و  آنها را کم کم با شرایط جدید سازش داد.

در هر صورت قبل از اضافه کردن آب جدید، همواره بایستی کلر موجود در آبهای لوله کشی شهری گرفته شود. بطورکلی شارکهای همه چیزخوار هستند.

ولی غذای گیاهی را ترجیح میدهند. از غذاهای جانوری به ویژه غذاهای زنده هم در صورت موجود بودن در محیط استفاده می کنند. بهترین غذا برای آنها انواع جلبکهاست ولی میتوان از مکملهای غذایی مانند یونجه و در صورت موجود بودن از غذای دان گیاهی استفاده نمود. جو دو سر پخته و یا سریال آن هم غذای خوب و مناسبی به حساب می آید.

آماده سازی مولدین برای تخمریزی را میتوان با درست کردن غذایی مخلوط از گوشت دل گاو (چرخ شده) و میگوی خشک شده با جو دو سر درست نمود. نیازی به پختن دل گاو نیست.

وقتی خمیر داغ جو دو سر درست شد میتوان میگوی خشک چرخ شده و دل خام چرخ شده را با این خمیر داغ به خوبی مخلوط کرده و غذای کاملی از آن بدست آورد. همواره دادن 2 یا 3 جور غذا بهتر از دادن یک جور غذاست. میتوان مقداری اسفناج یا کاهو هم به آنها داد.

آماده سازی و شرایط تکثیر ماهی شارک

اگرچه اطلاعات زیادی در مورد تکثیر مصنوعی انواع شارک ها در دست نیست ولی بدون شک در جاهای مختلف و در موارد گوناگون اقدام به تکثیر آنها گردیده ولی تاکنون گزارش علمی و کار مدون چندانی در این زمینه منتشر نگردیده است.

بطورکلی تکثیر گونه های جنس Epalzeorhynchus از گونه های سایر جنسها آسانتر است. آنچه مهم است این که هنوز کسی در آکواریوم موفق به تکثیر طبیعی آن نشده ولی آماده سازی آنها برای تخمریزی از طریق تزریق هورمون عملی می باشد.

ویژگیهای مهم آب برای تکثیر آنها کمی سخت بودن آن تا حد 100 قسمت در میلیون یا معادل 4 درجه آلمانی ((DH، پی اچ خنثی یا کمی اسیدی و گرمای 26 تا 28 درجه سانتیگراد است. اگرچه در پی اچ تا 7.8 و سختی 300 قسمت در میلیون هم تخمریزی کرده اند.

همواره ماده های ماهی شارک از نرهای هم اندازه خود چاق تر هستند و نرها بدنی کشیده تر از مادهها دارند. اگر نرها در شرایط پرورشی خیلی خوبی قرار گیرند، آنها هم ممکن است مانند مادهها چاق و چله شوند.

برای آماده سازی، بهتر است مولدین نر و ماده از هم بطور جداگانه نگهداری شوند. به آنها بایستی غذای زنده و غذاهای گیاهی پر ارزش از جمله جلبکها داد، تا وقتی که شکم مادهها بخاطر رشدونمو تخمدانها متورم شود.

وقتی مولدین به هدف خوب رسیدگی جنسی رسیدند، در آکواریومی که با ویژگیهای داده شده برای تکثیر آماده گردیده است، به نسبت 1 نر و 1 ماده و یا 1 نر و 2 ماده ریخته می شوند. هم آوری این ماهی بالا و تا 4000 تخم در هر ماهی ماده گزارش گردیده است.

شارک یاقوتی یا Bridle shark

تزریق هورمون در ماهی شارک

حدود 15 سال پیش، اینجانب موفق به تخم گیری از 4 شارک دم قرمز ماده از طریق تزریق هورمون هیپوفیز شدم ولی از نرها شاید به دلیل آماده بودن آنها نتوانستم اسپرم بگیرم. برای این منظور از هورمون هیپوفیز بدست آمده از ماهی کپور معمولی استفاده شد.

میزان هورمون تزریقی به هر ماهی ماده که وزن آنها بین 12 تا 15گرم بود به شرحی است که خواهد آمد. برای تزریق، ابتدا یک عدد هیپوفیز خشک آماده شده ماهی کپور در هاون کوچک مناسبی به خوبی ساییده شد، سپس مقدار 1.2 میلی لیتر (سانتیمتر مکعب) سرم فیزیولوژی 6.5 در هزار استریل به آن اضافه گردید.

پس از همزدن کافی، محلول بدست آمده در یک لوله باریک آزمایشگاهی ریخته شد. پس از این که مواد جامد داخل آن بطور کامل رسوب یافت، یک دهم سانتیمتر مکعب از آن با دقت برداشته شد و در یک میلی لیتر سرم فیزیولوژی ریخته شد.

از این مقدار با سرنگهای ویژه تزریق انسولین 0.1 سانتیمتر مکعب در 2 نوبت و به فاصله 6 ساعت به شرح زیر تزریق گردید:

ابتدا حدود یک پنجم آن بادقت بسیار در فاصله بین لبه سرپوش آبششی و پایه باله پشتی و در قسمت عضلانی بالای محل خط جانبی تزریق و 6 ساعت بعد، بقیه هورمون نگهداری شده در یخچال (چهار پنجم بقیه) در طرف دیگر بدن تزریق شد. حدود 6 ساعت بعد، همه مادهها آمادگی تخمریزی پیدا کردند.

به نرها نیز همزمان با تزریق دوم ماهی های ماده شارک، نصف کل میزان هورمون تزریق شده به ماهی ماده تزریق گردید. ولی متاسفانه هیچ یک از آنها اسپرم ندادند. علت اصلی شاید عدم رسیدگی گناد جنسی آنها بود.

متاسفانه به دلایلی این کار در زمانهای بعدی تکرار نگردید. اگر قبل از تزریق هورمون با کمی فشار به مخرج تناسلی ماهی نر، از ان اسپرم خارج شود، نیازی به تزریق هورمون نخواهد بود.

اخیرا اقداماتی برای وادار کردن این ماهی به رسیدگی جنسی، از طریق تزریق مخلوطی از هورمون هیپوفیز و هورمون گنادوتروپین انسانی ((HCG صورت گرفته و نتایج ارزشمند و قابل کاربردی بدست آمده است.

برای این منظور در تزریق اول از یک سوم میزان هورمون هیپوفیز تهیه شده بعلاوه 10 واحد بین المللی هورمون HCG و در تزریق دوم که 6 ساعت بعد صورت میگیرد از دوم سوم باقیمانده هورمون هیپوفیز (مطابق آنچه که در بالا داده شده است) بعلاوه 50 واحد بین المللی هورمون HCG استفاده می شود.

ماهیهای تزریق شده معمولا 6 ساعت پس از تزریق دوم آمادگی تخمریزی حاصل می کنند. روی آمپول محتوی هورمون HCG تعداد واحد بین المللی (IU) هورمون برای کل محتوی آن نوشته شده که بایستی مقادیر داده شده را باتوجه به کمیت نوشته شده، پس از حل کردن برداشت نمود.

در ماهی شارک دیده شده که اگر ماهی نر وجود نداشته باشد 2 ماهی ماده رسیده باهم تخمریزی می کنند ولی طبیعتا به دلیل فقدان اسپرم برای بارورسازی، کلیه تخم ها از بین خواهند رفت.

پس از تخمریزی نرهای ماهی شارک معمولا مادهها را از محلی که تخم ریزی شده دور می کنند و همواره باهم زدن باله ها، تخمها را تهویه و تمیز نگه میدارند. وقتی تخمریزی تمام شد بهتر است ماده یا مادهها را از آکواریوم خارج نمود.

طول دوره رشدونمو جنینی تا تخم گشایی و خروج نوزادها، در گرمای 26 تا 27 درجه سانتیگراد حدود یک شبانه روز است. تخم ها بصورت نیمه شناور در آب می مانند چون وزن مخصوص آنها تا حدودی هم اندازه وزن مخصوص آب است.

نوزادها از ذخیره کیسه زرده استفاده می کنند و 2 تا 3 روز پس از خروج از تخم، شنای آزاد را شروع می کنند. بلافاصله پس از آغاز شنای آزاد نوزادها، بایستی ماهی نر را هم اگر قبلا از آکواریوم خارج نشده است بیرون آورد چون ممکن است مزاحم نوزادها شود و تعدادی از آنها را بخورد.

حدود 13 روز پس از تخم گشایی، نوزادها از نظر ساختار اعضاء بدن به حد نستبا کاملی میرسند.با آغاز شنای آزاد نوزادها، بایستی سریعا نسبت به غذادهی به آنها اقدام شود.

بهترین غذا برای آنها انفوزوئرها و در صورت نداشتن و عدم دسترسی به آنها زرده تخم مرغ است. کمی بعد که نوزادها بزرگتر شدند میتوان به آنها ناپلیوس آرتمیا داد. اگر امکان تهیه و دادن فیتوپلانکتون وجود دارد میتوان تغذیه آنها را با فیتوپلانکتونها آغاز نمود. پس از دادن ناپلیوس آرتمیا، میتوان به آنها از کرمهای ریز تولید شده داد.

در صورت تغذیه و تهویه مناسب، نوزادان در عرض 6 تا 8 هفته به 12 تا 13 میلیمتر میرسند. در این اندازه، رنگ آنها خاکستری نقره ای است و هیچگونه آثاری از رنگ سیاه بدن و قرمزی باله دمی در آنها دیده نمی شود.

در عرض چندهفته رنگ آمیزی آنها تکمیل می شود و باله دمی به رنگ قرمز و بدن به رنگ سیاه در می آید. وقتی نوک باله پشتی سفید شد رنگ بندی ماهی کامل گردیده است.